Królestwo dywanów

Ręcznie tkane dywany są najsłynniejszym wyrobem artystycznego rzemiosła Azerbejdżanu. Jak opisać azerbejdżański dywan?

Ręcznie tkane dywany są najsłynniejszym wyrobem artystycznego rzemiosła Azerbejdżanu. Tkanie dywanów ma tu bardzo starą tradycję, na terytorium Azerbejdżanu dywany wyrabiano jeszcze na długo do naszej ery. Dywany wyrabiane na terenie Azerbejdżanu cieszyły się ogromnym powodzeniem w Europie, gdzie były one przedmiotem luksusowym i podkreślały status majątkowy ich posiadacza. Przedstawiali je na swoich obrazach malarze europejscy. Do takich obrazów należą np. „Madonna z Dzieciątkiem” i „Tryptyk Marii z Dzieciątkiem” Hansa Memlinga, „Ambasadorowie” Hansa Holbeina-Młodszego, „Madonna kanonika van der Paele” – Jan Van Eycka.

Jak opisać azerbejdżański dywan?
Jego trzeba zobaczyć, bowiem zebrał on w sobie różnokolorową paletę barw Azerbejdżanu – błękit nieba i zieleń lasów, gęste cienie na skłonach skał i biel pokrytych śniegami szczytów gór. Magicznie przelewające się barwy dywanu zachowały w sobie rubinowy blask ziaren granatu, złocisty połysk pigwy, miedź szafranu i liliowe odcienie winogron. Niewyczerpane bogactwo barw, niepowtarzalne wzory, polot twórczej fantazji i mistrzostwo tkaczy, oto czym jest azerbejdżański dywan.

Wyrób dywanów stal się w Azerbejdżanie częścią rodzinnej tradycji, którą przekazuje się zarówno ustnie jak i drogą praktycznego doskonalenia umiejętności. Wiosną i jesienią mężczyźni strzygą owce, a w tym samym czasie i latem kobiety zbierają wszystko do wyrobu barwników, które są zwykle pochodzenia roślinnego. Tkanie odbywa się głównie zimą i tkają dywany przede wszystkim kobiety. Matki i babcie nauczają tej sztuki swoje córki i wnuczki. Warto zobaczyć jak wygląda samo tkanie. Ci którzy tego nigdy nie widzieli, mogą się naocznie przekonać jak żmudnym, pracochłonnym, wymagającym wielkiej cierpliwości i zręczności rąk jest to zajęcie. Tradycje tkania dywanów   w Azerbejdżanie są ściśle związane z miejscowymi obyczajami. Dywany są szeroko wykorzystywane do ozdabiania domów, pokojów, mebli. Tkane są specjalne rodzaje dywanów dla celów modlitewnych, wesel czy ceremonii pogrzebowych.

Według techniki wykonania azerbejdżańskie dywany wykonane z wełny dzielą się na dwie kategorie. Pierwsza to dywany ze strzyżoną wełną na dywanie (dywany „z włosem”) - xovlu xalçalar gdzie węzły zaplata się na osnowę i tworzą one miękką, włosistą powierzchnię dywanu. Dla ich wykonania stosuje z się 2 techniki tkania. Druga kategoria to dywany gładkie „bez włosia” - xovsuz xalçalar, w których nici wątku i osnowy przeplata się na różne sposoby. Dla tej kategorii stosuje się 7 technik tkania. Zależnie od cech technicznych i artystycznych obie te kategorie dzielą się na 4 regionalne grupy, a te na podgrupy.

Dużą część azerbejdżańskich  dywanów stanowią dywany jedwabne. Przez długie wieki ziemie Azerbejdżanu  słynęły z produkcji jedwabiu i wyrobu tkanin jedwabnych, bardzo cenionych na rynkach Europy. Najbardziej znanymi ośrodkami jedwabnictwa w Azerbejdżanie były okolice miast Şamaxı i  Şəki.
W połowie lat 90-tych pojawiła się moda na azerbejdżańskie dywany portretowe. Stanowią one wyjątkowo efektowny prezent i w ostatnich latach wielu przywódców państw i głów panujących odwiedzających Azerbejdżan otrzymało w darze dywan ze swoim portretem.   

W 2010 r. tradycyjna sztuka tkania azerbejdżańskich dywanów została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Odwiedź z nami Szamaxi  Szeki - Azerbejdżan wycieczki