Jedwabny czar Orientu

Według starego kaukaskiego zwyczaju, kobieca chusta symbolizująca matczyną cześć i honor, rzucona między walczących mężczyzn, zażegnywała konflikt i zapobiegała rozlewowi krwi.

Gdy mówimy o najdroższych tkaninach na myśl przede wszystkim przychodzi jedwab. Lśniący różnymi kolorami, zwiewny i zmysłowy, jedwab towarzyszy nam już od kilku tysięcy lat, przybierając postać królewskich strojów, szat liturgicznych, sukien ślubnych i ekskluzywnej bielizny. Około dwóch tysiącleci Chiny były monopolistą w produkcji jedwabiu, a prowadzący z Państwa Środka do Bliskiego Wchodu i Europy słynny Szlak Jedwabny, był najbardziej znanym szlakiem handlowym świata. W VI w.n.e. Bizantyjczykom udało zdobyć sekrety wyrobu i jajeczka jedwabników. Stopniowo z tajnikami jedwabnictwa zaczęły się też zapoznawać inne kraje. We wczesnym średniowieczu jedwabnictwo zaczęło się rozpowszechniać na terenie Azerbejdżanu.

Przez długie wieki ziemie Azerbejdżanu  słynęły z produkcji jedwabiu i wyrobu tkanin jedwabnych, bardzo cenionych na rynkach Europy. Najbardziej znanymi ośrodkami jedwabnictwa w Azerbejdżanie były okolice miast  Şamaxı i  Şəki. Przyjeżdżali tu za nimi weneccy i genueńscy kupcy. Handel azerbejdżańskim jedwabiem przynosił ogromne dochody. W 1467 r. tylko jeden kupiec z Şamaxı, Abdurrahim,  przywiózł do Bursy w Turcji, będącej wówczas ważnym centrum handlu jedwabiem w basenie Morza Śródziemnego,  4400 juków jedwabiu na sumę 220 tys. tureckich achcze – wówczas było to około ćwierć tony srebra, które na wschodzie miało większą silą nabywczą niż w Europie.   

Jednym z elementów tradycyjnego kobiecego stroju w Azerbejdżanie są jedwabne chusty kəlağayı. Ornament wzorów na tych chustach był różny w poszczególnych regionach Azerbejdżanu. W ornamentach współczesnych kəlağayı często znajduje się symbol buta, przypominający płomyk ognia lub kroplę wody.

Kəlağayı można umownie podzielić na trzy rodzaje. Pierwszy to chusty pokryte w całości ornamentem. W drugim ornament znajduje się tylko na brzegach chusty. Trzeci, można powiedzieć wariant "na co dzień", to chusty białe z niedużym barwnym ornamentem na brzegach. Przy jej noszeniu znaczenie miał wiek i status zajmowany w rodzinie. Starsze kobiety nosiły chusty w bardziej ciemnych kolorach np. ciemnoniebieskie, brązowe, czarne, a kobiety młode w bardziej jasnych kolorach np. białe, jasnoniebieskie, beżowe. Sposób wiązania chusty i styl jej noszenia odróżniał dziewczęta od kobiet zamężnych.

W Azerbejdżanie z wyrobu chust kəlağayı słyną przede wszystkim  miasto Şəki i miejscowość Basqal. Wytwarzane są one metoda batiku. To technika polegająca na kolejnym nakładaniu wosku i kąpieli tkaniny w barwniku, który farbuje jedynie miejsca nie pokryte warstwą wosku. Wzory na tkaninie nanosi się przy pomocy specjalnych "pieczęci" - qəlib.  Większość  symboli i elementów ornamentu ma mitologiczne korzenie. Do wyrobu kəlağayı używa się takich barwników naturalnych jak łupiny cebuli, a przede wszystkim drewna i kory niektórych miejscowych drzew.
Według starego kaukaskiego zwyczaju, kobieca chusta symbolizująca matczyną cześć i honor, rzucona między walczących mężczyzn, zażegnywała konflikt i zapobiegała rozlewowi krwi. Szable i kindżały chowano wówczas do pochew. Tym bardziej gdy na ziemię rzucano tak piękne chusty…

W 1994 r. tradycyjna sztuka wyrobu i symbolika kəlağayı, oraz zwyczaj noszenia przez azerbejdżańskie kobiety jedwabnych chust została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Odwiedź z nami - podczas jednej z naszych wycieczek do Azerbejdżanu - centrum tradycyjnych rzemiosł, gdzie można obejrzeć i kupić m.in. piękne jedwabne chusty, hafty, kaukaskie czapki.