Historia Stanów Zjednoczonych - Ameryka, ludowa historia USA

USA to czwarty pod względem powierzchni kraj na świecie. To supermocarstwo, a raczej te tereny, mają długą historię, sięgającą tysiące lat wstecz, gdyż pierwsi osadnicy pojawili się tutaj nawet 20 tys. lat temu. Przyjrzymy się nieco bliżej wydarzeniom, które miały miejsce na tych terenach przez setki ostatnich lat. Jak powstały Stany Zjednoczone? Jaką datę uważa się za dzień odkrycia Ameryki?

12 października 1492 roku to data uznawana za dzień, w którym odkryto Amerykę, a miało to oczywiście miejsce dzięki wyprawie Krzysztofa Kolumba. Co ciekawe, zmierzał on do Indii. Wówczas jednak nie było świadomości istnienia innych kontynentów niż Europa i Azja, stąd z pojawieniem się takiej przeszkody wiązało się duże zaskoczenie. Nowy kontynent nazwano jednak na cześć kogoś innego - był to Amerigo Vespucci, który badał odkrycie Kolumba i wykazał, że wcale nie są to Indie.

Odnalezienie tych ziem spowodowało nasilenie się tutaj osadnictwo. Do Ameryki Północnej zmierzały ekspedycje kolejnych krajów, które chciały zająć część ogromnego terytorium. W końcu osadnicy dotarli do kolejnych części kontynentu - na obecne tereny Kanady i Meksyku. Wtedy to na tych obszarach zaczęło się rozwijać rolnictwo i handel.

Kiedy powstały Stany Zjednoczone?  4 lipca 1776 roku Kongres Kontynentalny ogłosił Deklarację Niepodległości Stanów Zjednoczonych. Wcześniej na tym obszarze przez lata trwał konflikt zbrojny. Data ta, jest jedną z najważniejszych dat w historii USA, bowiem wtedy to ogłoszono niepodległość 13 kolonii brytyjskich i proklamowano powstanie unii pod nazwą Stany Zjednoczone Ameryki. 7 lat później doszło do zawarcia pokoju z Wielką Brytanią i traktatu, w wyniku którego Stany zostały uznane za suwerenne również za granicą. W 1787 roku uchwalono konstytucję, a prezydentem został Jerzy Waszyngton. Wspomniana konstytucja była pierwszym takim dokumentem na świecie.

W kolejnych latach obszar kraju się powiększał, co było efektem m.in. odkupienia Luizjany od Francji i Florydy od Hiszpanii, a od Rosji - Alaski. Natomiast po wojnie z Meksykiem Stany zyskały m.in. Kalifornię, Arizonę, Nevadę i Utah.

Dynamiczny rozwój Stanów został wstrzymany przez konflikty wewnętrzne. Rosnące terytorium charakteryzowało się z coraz większymi różnicami w podejściu do wielu kwestii pomiędzy północną i południową częścią kraju. Wówczas dla Ameryki ważną kwestią było niewolnictwo i to ono jest przez wielu historyków uważane za główną przyczynę wybuchu wojny secesyjnej. Na południowo-zachodnich plantacjach pracowali afrykańscy niewolnicy. Konflikt toczył się w latach 1861-1865. Istotą problemu było podejście do niewolnictwa. Jedna strona tego konfliktu uważała, że jest ono złe, natomiast druga, że jest potrzebne i powinno być rozszerzone.

Wojna secesyjna zakończyła się 9 kwietnia 1865 roku. Zwycięstwo Unii pod dowództwem prezydenta Abrahama Lincolna doprowadziło do przyjęcia 13. poprawki do konstytucji USA i zniesienia niewolnictwa. W efekcie 4 mln Afroamerykanów zostało w 1868 roku wolnymi obywatelami Stanów Zjednoczonych.

W historii Stanów Zjednoczonych Ameryki kwestia niewolnictwa zajmuje ważne miejsce, a napięcia z nią związane istnieją do dziś. W USA od ponad 50 lat zabroniona jest segregacja rasowa, ale problemem zgłaszanym przez społeczeństwo jest m.in. to, że osoby czarnoskóre wciąż są np. mniej zamożne i gorzej wykształcone.

Kwestii wojny secesyjnej poświęcono około 70 tys. książek. Jedną z nich jest Ludowa historia Stanów Zjednoczonych opowiedziana z perspektywy jej ofiar, którą napisał Howard Zinn.

Po trudnym okresie wojny secesyjnej, w której życie straciło kilkaset tysięcy żołnierzy, kraj rodził się na nowo. Rozpoczął się intensywny rozwój gospodarczy i demograficzny. USA wykorzystywały zasoby naturalne, aby rozwijać m.in. technikę, górnictwo i kolej. Po wojnie secesyjnej gospodarka przeszła diametralną zmianę. Kluczowe w wymianie handlowej stały się inne dobra. Głównym towarem eksportowym zostały maszyny rolnicze, obrabiarki, pszenica, wyroby ze stali i wiele innych produktów.

Poza rozwojem gospodarczym widoczna była również zmiana pod kątem demograficznym. Stany Zjednoczone z wielu względów stały się jednym z kluczowych celów europejskiej emigracji. Od roku 1860 do 1920 dotarło tam ponad 27 milionów mieszkańców Starego Kontynentu. Za takim wyborem przemawiały liczne kwestie, a rozwój gospodarczy był jednym z nich. Natomiast wielu dostrzegało jeszcze inną rzecz, a mianowicie - bezpieczeństwo. Położenie Stanów powodowało, że w zasadzie nie były one zagrożone atakiem z zewnątrz.

Co ciekawe, nie jest tak, że każdy mógł osiąść w Stanach na stałe. Nie zamykano się pod względem liczbowym na imigrantów, natomiast nie było zgody na pozostanie osób, które cierpią na poważne choroby zakaźne i psychiczne. Wszyscy byli badani przed wpuszczeniem docelowo na terytorium kraju.

Kilkadziesiąt lat po zakończeniu wojny secesyjnej Stany były już światową potęgą przemysłową. Ostatnie dziesięciolecia upłynęły na przejmowaniu kolejnych terytoriów. W 1907 roku doszło do wchłonięcia Oklahomy, a w 1912 roku Arizony. Połączono koleją oba brzegi oceanów, dynamicznie rozwijała się również motoryzacja - choćby zakłady Henry'ego Forda. Pojawiły się ogromne przedsiębiorstwa, które zajmowały się m.in. produkcją maszyn i okrętów.

Kolejnym ważnym wydarzeniem w historii była I wojna światowa. Początkowo USA unikały ingerencji w konflikt, który rozpoczął się na Starym Kontynencie. Stany dołączyły wówczas, gdy Niemcy ogłosiły nieograniczoną wojnę podwodną. Tym samym USA wypowiedziały wojnę Niemcom 6 kwietnia 1917 roku i miały duży wpływ na zakończenie konfliktu.

Okres międzywojenny był czasem świetności Stanów. Cały kraj dynamicznie się rozwijał, dolar stał się kluczową walutą, a kraj zarobił ogromne pieniądze m.in. produkcji i sprzedaży broni. Pojawiła się kolejna fala imigrantów, a w 1924 roku Indianie, którzy żyli na tych terenach, uzyskali obywatelstwo USA.

W 1929 roku miał miejsce początek wielkiego kryzysu. Bezrobocie w ciągu kilku lat sięgnęło wówczas 50 proc., produkcja zmalała o połowę, a duża część obywateli straciła wszystko na skutek zadłużenia. W tej sytuacji rozpoczęto wprowadzanie zmian, które miały odmienić sytuację. Między innymi zakazano wywozu złota za granicę. Wprowadzono płacę minimalną, emerytury i ubezpieczenia dla robotników. Zorganizowano również program robót publicznych, dzięki którym zatrudnienie znalazło około 8 milionów Amerykanów.

W 1939 roku kraj rozpoczął szeroko zakrojone inwestycje zbrojeniowe, obawiając się wojny z Niemcami. Stany zostały włączone do II Wojny Światowej dopiero po ataku Japonii na Hawaje. Wkrótce wojnę USA wypowiedziały Niemcy. W 1944 roku Amerykanie dokonali największego desantu w historii - wraz z Brytyjczykami uwolnili północną Francję, kraje niderlandzkie i zachodnie Niemcy.

W 1949 roku USA odegrały bardzo istotną rolę w powstaniu NATO. Pełniły również funkcję światowego przywódcy niekomunistycznego. Natomiast wiele zmian Stany przechodziły za czasów panowania Eisenhowera. Między innymi zniesiono segregację rasową w szkołach. Około 1960 roku kraj liczył już blisko 180 mln mieszkańców. Gospodarka rozwijała się, a społeczeństwo stawało się coraz bogatsze.

Kolejnym bardzo ważnym etapem historii USA była wojna w Wietnamie. Między innymi ze względu na krytykę polityki prezydenta Johnsona w tym kontekście nie kandydował on na kolejną kadencję. Do końca 1968 roku doprowadził do tego, że w Wietnamie walczyło około pół miliona Amerykanów, natomiast decyzję o ich wyprowadzeniu podjął Nixon. Bardzo pozytywnie oceniane były dwie kadencje Ronalda Reagana, który odbudował wiarę społeczeństwa w potęgę i mocarstwowość państwa.

XXI wiek upływa w Stanach Zjednoczonych pod znakiem rozwoju, który został zakłócony przez atak terrorystyczny 11 września 2001 roku - zginęło w nim około 3 tys. osób. Przez następne lata USA poszukiwały odpowiedzialnych za to zdarzenie. W 2007 roku sytuacja na rynku kredytów hipotecznych w USA zapoczątkowała kryzys finansowy, który trwał przez około 2 lata. Natomiast na początku 2020 roku cały świat wyhamował ze względu na pandemię koronawirusa. Wówczas w kraju zapanowało najwyższe bezrobocie od czasów II Wojny Światowej, ale i temu problemowi udało się zaradzić. Na początku 2022 roku bez pracy pozostawało 4 proc. Amerykanów, a pozytywne jest również rosnące PKB kraju.